Groningen

 Familiegeschiedenis

Wilhelm Dehé (1858-1947)

Wilhelm, de zoon van William/Wilhelm was meer artistiek dan heldhaftig. Hij is geboren in Rotterdam op 19 juli 1858 en trouwde in augustus 1883 met Klaassien Visser. Zij kwam uit Groningen, waar zij op 4 oktober 1860 geboren was. De foto hierboven werd genomen bij het 40-jarig huwelijksfeest van Jan Visser en Anna Lammerdina Hofkamp, de ouders van Klaassien, centraal op de foto. Willem Dehé zit rechts, Klaassien staat naast hem.

De ouders van Klaassien, Jan Visser en Anna Lammerdina Hofkamp. De schilderijen zijn gemaakt door zoon Jan in 1904 en hangen in het huis van Leonard Stone en Margaret Sakovich, Sanoma, USA.

Willem en Klaassien kregen drie kinderen. Willem, Anna en Emiel. Op de foto’s hieronder  zijn Willem, Klaassien en de kinderen te zien met een (onbekend) vierde kind. Ca. 1890.

Willem was musicus van beroep. We komen hem in de kranten en archiefstukken tegen als toonkunstenaar, muziekmeester en directeur van de plaatselijke muziekschool. Hij speelde als eerste violist in het Gronings Orkest, olv Peter van Anrooy / Kor Kuiler. Ook werd hij enkele malen gevraagd mee te spelen in het Concertgebouworkest, als een concert om extra violisten vroeg.

Hij woonde eerst in een huis aan het Damsterdiep in Groningen, nr. 21a. Later aan de Westersingel 34A. Uit adresseringen van bewaard gebleven ansichtkaarten blijkt dat die verhuizing al in augustus 1904 had plaatsgevonden.
In augustus 1923 verhuisden Willem en Klaassien naar Groet, waar hun dochter Anna een huis voor hen gekocht had aan de Achterweg.  Willem was toen 65 jaar oud.
Hij overleed op 16 maart 1947 in het ziekenhuis in Alkmaar. Klaassien, zijn vrouw, was vier jaar daarvoor (10 mei 1943) overleden, in het Prinsengrachtziekenhuis in Amsterdam.

Hij kreeg zijn opleiding aan de muziekschool in Rotterdam van Jan George Mulder en Willem Nicolaï. Hij werd vervolgens violist bij het Stedelijk Orkest Utrecht en bekleedde vanaf 1881 de functie van eerste violist bij het Orkest De Harmonie in Groningen onder dirigenten als Peter van Anrooy en Kor Kuiler. Naast die functie trad hij ook op als solist en was af en toe remplaçant bij het Concertgebouworkest. Naast orkestmuzikant was hij ook deel van een strijkkwartet rondom Joseph Dado

13-2-1889, Leeuwarder Courant

Ze woonden in Groningen op verschillende adressen:
1902-1903 Damsterdiep 21a
1904-1908 Westersingel 43
1908-1913: Heerestraat 58
1914-1923: Westersingel 34a

Het Damsterdiep

Heerestraat, daarboven: Beschrijving van het huis in de Heerestraat (genealogie Hofkamp/ Visser)

De kinderen: Willem, Anna en Emiel:

Na zijn pensionering in 1923 verhuisden Willem en Klaassien naar Groet, waar dochter Anna rond 1920 een huis voor hen gekocht had aan de Achterweg, nr. 26, op de hoek van de Wagemakersweg. Daar speelde hij binnen vijf jaar een rol in het sociaal-culturele leven van het dorp. Hij werd voorzitter van de commissie die erin slaagde het witte kerkje van Groet van een uurwerk te voorzien (in 1926), was voorzitter van de vereniging ‘ Algemeen Welzijn’ in Schoorl en van de VVV in Groet, blies de Floralia vereniging nieuw leven in en gaf leiding aan de mandolineclub. In 1927 stortte hij zich in de politiek door zich in Schoorl bij de gemeenteraadsverkiezingen op de lijst van de Vrijzinnig Democraten te laten plaatsen. In 1929 zette hij zich in voor de gasvoorziening aan de Achterweg, als voorzitter van de Gascommissie. Daarnaast musiceerde hij in verschillende gezelschappen. Emiel jr.: ‘Hij zag zichzelf een beetje als de (tweede) burgemeester van het dorp. Hij presteerde het zelfs om bij de bushalte in het dorp te gaan staan om de chauffeur te wijzen op de noodzaak te vertrekken, driftig tikkend op zijn vestzakhorloge.’

In een herinneringsboekje ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag schrijft zijn oudste zoon, Willem, over hem (in 1938):

 “De forsche knappe man met de groote zwarte snor. Het elegante grijze pak, de slappe lichte hoed met breede rand, de veerkrachtige stap en de onafscheidelijke wandelstok, met als handvat een uit ivoor gesneden lange dunne hazewindkop. Strikt en rechtvaardig. Gestudeerd moest worden, maar ontspanning was even belangrijk.

– Pa’s verjaardagen, op het bovenhuis Damsterdiep. ’s Middags in de voorkamer. Echte feeststemming. Rondom de tafel, beladen met krafjes, wijnflesschen, taartjes, koekjes, sigaren, Pa’s collega’s o.a.: Köhler, Nievelt, Coenen. Cigarenrook hield alles in lichte blauwe nevel. Ik mag mijn ingestudeerd stuk voor Pa’s verjaardag voordragen. Beehovens polnaise. Een ander jaar Beethovens: “Wut über den verlorenen groschen” of Impromptu Chopin. En samen met Pa een Beethoven of Grieg Sonate. Een heerlijk taartje was mijn belooning.

– Zondagswandelingen. De heele familie. Rusten in de melkhuisjes van het Sterrebosch, Noorderplantsoen of Jeudenkampie.

-Prachtige fietstochten hebben we samen gemaakt, Pa. Haren, Harender molen, Zuidlaren, Paterwolde. Op verschillende mooie pleisterplaatsen uitrusten, het Groningsch landschap bewonderen, een biertje drinken en hartelijk lachen om Pa’s onuitputtelijke verzameling leuke vertellingen over de artistieke en muziekale streken van de Culpen, Schoofs, oom Sparenberg etc.

-Op een goeie morgen, mijn verjaardag, Pa en Ma bij mijn bed met een goud horloge. De laatste regels van het begeleidend gedicht luidden:

Maar wees er nu heel zuinig op
Want je krijgt er geen ander meer!

Heel profetisch, Pa. Ik draag het nog en ’t loopt best.

-Mijn concert met Pugno en Maria Gay, Zwolle. Pa was daarvoor overgekomen en na ’t concert genoten wij met ons vieren van een lekker souper. De levendige conversatie werd voornamelijk door Pa, Pugno en Gray onderhouden en beide groote artiesten complimenteerden Pa met zijn kennis van het Fransch.

-Ik genoot altijd reusachtig van Pa’s succes na zijn voordracht van “Lipinsky’s Militair Concert en “Scènes de Ballet van de Bériot” op muziekavondjes bij Tante Betoy in Eindhoven en Tante Lena in Voorburg.

 -Met Pa en Prof. Nolleman (niettegenstaande zijn verminkte rechterhand) speelden wij “Bachs Dubbel Concert” in zijn huis aan de Singel.

-Kwartet avond bij Bart Wirth, opdat Schröner me kon aanbevelen bij de vorstin. Pa, Schröner, een violaspeler en ik. Wirth de eenige toehoorder. Wij speelden o.a. Beethovens eerste kwartet. Bij het ronddeelen van bier bemerkte Wirth, dat hij zich precies voelde als de prins om zoo naar je eigen huiskwartet te luisteren.

-Huiselijke idylle, ’s avonds. Pa in een luie stoel met Dickens. En een biertje. Ma aan ’t naaien. Wij kinderen bezig met huiswerk. Van tijd tot tijd proest pa het uit van pleizier. Op Ma’s verlangen moet Pa de betreffende plaatsen voorlezen tot algemeene vroolijkheid.

-“De Slag van Eindhoven”. ’t Moet gebeurd zijn na een muziekavondje bij kennissen van Tante Betsy. Oom Leo, Tante Betsy + al hun dochters en zonen en Pa, Ma en ik wandelen naar huis. Waarschijnlijk werden we lastig gevallen door een troep ruziemakers, want plotseling is er hevige opstand. Een verwarde menigte en Pa als een rots in het midden met zijn vioolkist hoog- de slag was gewonnen. Een paar lessenaars waren krom gebogen.

Tekening van Emiel Dehé jr. in het Herinneringsboekje

-Pa als reus met zevenmijlslaarzen: Rabenhauptstraat met (in die tijd) dubbele rij boomen. Het schemert.  Nota bene probeer ik vlak voor ons huis een cigaret te rooken. Pa komt buiten en ik aan ’t loopen. Die dansende reuzestappen waarmee Pa me in een ommezien achterhaalde voel ik nog achter me nader en nader komen- Maar ik kwam er genadig af.

Pa als pedagoog en manager:

’t Was mijn groot voorrecht om van zoo’n uitstekend muziekus als Pa alle sonaten van Haydn, Mozart, Beethoven, Grieg, Ceasar Franck te leeren. Dit en het begeleiden van Pa bewezen mij onschatbare diensten. Hoe ouder ik word, hoe meer greoit mijn bewondering voor de grondige wijze waarop Pa mij invoerde in onze kunst.

Ik profiteer er nu nog van bij mijn les geven en kamermuziek. En zoonlief laten voordraven voor muzikale persoonlijkheden als Stortebeker (pianist, Den Haag) de dirigenten Becker, v. ’t Kruis, van Anrooy en Kuiler was de beste manager waardig-. Ik kreeg daardoor gelegenheid dikwijls met orkest te spelen. Mijn onbegrensde dankbaarheid voor zoo veel rijke gaven wil ik voegen bij mijn innigste wenschen voor nog vele heel-heel-gelukkige jaren voor mijn 80-jarige jonge Vader-

Uwe liefh. zoon Willem.

Op 19 oktober 1942 gaf de Duitse bezetter het bevel grote delen van de kuststreek te ontruimen. Aanleiding was de aanleg van de Atlantikwall, de verdedigingslinie die de Duitsers moest beschermen tegen een geallieerde invasie. Duizenden huizen werden gesloopt en bijna 300.000 mensen werden gedwongen geëvacueerd.

Ook Groet lag in de te ontruimen zone. Willem en Klaassien Dehé kregen toen een huis op de Nieuwe Prinsengracht toegewezen, dat leeg was gekomen door de Jodenvervolgingen. Hij en Klaassien stonden daar ingeschreven van 16/3/1943 tot 28/8/1945. Klaassien overleed in mei 1943.
https://archief.amsterdam/indexen/persons?ss=%7B%22q%22:%22Deh%C3%A9%22%7D

Emiel jr.: “Opa Willem werd toen al wat minder. Op een dag was hij spoorloos. Er was een bom op het Carlton gevallen en daar was hij gaan kijken, maar hij wist niet meer hoe hij thuis moest komen. Iemand heeft hem toen naar huis gebracht.”

Nieuwe Prinsengracht 43, opname 1958